Manyan ‘yan takara hudu na takarar shugaban kasa; tsohon mataimakin shugaban kasa Atiku Abubakar; tsohon gwamnan jihar Legas, Asiwaju Bola Ahmed Tinubu; Tsohon gwamnan jihar Kano, Rabiu Musa Kwankwaso da tsohon gwamnan jihar Anambra, Peter Obi, za su kashe biliyoyin naira domin gudanar da yakin neman zaben su, inji rahoton Daily Trust a ranar Lahadi.
Jam’iyyun siyasa 18 ne suka tsayar da ‘yan takara a zaben shugaban kasa, wanda hukumar zabe mai zaman kanta ta kasa INEC ta shirya gudanarwa ranar 25 ga watan Fabrairun 2023.
Daily Trust a ranar Lahadin da ta gabata ta ruwaito cewa, al’amarin ya karkata zuwa ga Atiku, Tinubu, Kwankwaso da Obi, wadanda su ne jam’iyyar PDP, APC, New Nigeria Peoples Party (NNPP) da kuma Labour Party (Labour Party). LP), bi da bi.
Hukumar zabe ta sanya ranar 28 ga watan Satumba domin fara yakin neman zaben shugaban kasa da na ‘yan majalisun tarayya. Rahotanni sun bayyana cewa ‘yan takarar sun fara hada-hadar kudade gabanin yakin neman zabe.
Sashi na 88 (2) na dokar zabe ta 2022 ya bayyana adadin kudaden da dan takara zai kashe a zaben shugaban kasa a kan Naira biliyan 5, yayin da karamin sashe na (9) na wannan tanadi ya nuna cewa dan takarar da ya aikata da gangan ya saba wa wannan sashe ya aikata. laifi kuma yana da alhakin yanke hukunci ga tarar kashi 1 cikin 100 na adadin da aka ba da izini a matsayin iyakar kashe kuɗin yaƙin neman zaɓe a ƙarƙashin wannan Dokar ko ɗaurin kurkuku na wani lokaci, wanda bai wuce watanni 12 ba, ko duka biyun.
Sai dai kuma manyan jiga-jigan jam’iyyu da ‘yan kwamitin yakin neman zabe da ‘yan wasan siyasa da masana sun yi hasashen cewa kudaden da ake kashewa a yakin neman zabe na shekarar 2023 zai zarce na shekarar 2019, la’akari da hauhawar farashin kayayyaki da hauhawar farashin kayayyaki.
Aminiya a ranar Lahadin da ta gabata ta ruwaito cewa, a baya an yi watsi da rufin kudin yakin neman zabe, inda jam’iyyu da ‘yan takara suka wuce gona da iri saboda gazawar hukumomi.
Majiyoyi a hukumar zabe ta INEC, sun shaida wa wannan takarda cewa nan ba da jimawa ba hukumar za ta shirya wani taro musamman domin gyara yadda za a tabbatar da bin ka’idar zabe dangane da kashe kudaden yakin neman zabe. Daya daga cikin majiyoyin ta ce hukumar za ta kara hada gwiwa da hukumomin yaki da cin hanci da rashawa na kasar a wannan fanni.
Idan dai ba a manta ba an kashe kudaden yakin neman zaben shugaban kasa ne Naira biliyan 1 a shekarar 2019. Sai dai kuma an sake duba shi zuwa N5bn a bana a yayin gyaran dokar zabe da majalisar dokokin kasar ta yi.
Taro, talla, sufuri, dabaru, taron ranar zabe, sun dauki kason zaki
Shuwagabannin jam’iyyu da suka hada da wadanda aka ba wa takarda takardan zama a kwamitocin yakin neman zabe na jam’iyya mai mulki da na jam’iyyar adawa, sun bayyana cewa, don samun nasarar gurfanar da shugaban kasa a gaban kuliya, za a bukaci sama da Naira biliyan 100.
Sun zayyana makudan kudaden da suka hada da tarukan da aka yi a fadin kasar nan a jahohi, tallatawa, sufuri, kayan aiki, tsaro da kuma gangami a ranar zabe.
Taro
Ana sa ran ’yan takarar za su fara yakin neman zabensu da tuta tare da bibiyar ta da tarukan a jihohi. Ana sa ran ‘yan takarar za su ziyarci kowace jiha daga cikin jihohi 36 da kuma babban birnin tarayya (FCT) domin tallata kansu.
Wani jigo a jam’iyya mai mulki da ya halarci yakin neman zaben shugaban kasa guda uku ya ce kudaden da ake kashewa wajen gangamin sun hada da hirar jiragen sama, daukar hayar wurare, ababen hawa, tara magoya bayansa zuwa babban birnin jihar (wurin gudanar da taro) da rabawa sarakunan gargajiya da sauran masu ruwa da tsaki a lokacin. ziyara.
“Babu yadda ba za a kashe sama da Naira miliyan 500 wajen gudanar da gangami a kowace jiha ba. Domin kuna so ku tsoratar da abokin adawar ku, za ku yi taro daga ko da jihohin da ke makwabtaka da ku domin ku samu jama’ar da ake so,” inji shi.
Jama’a
An bayyana hakan a matsayin tonic da man shafawa na kamfen na wani abokin daya daga cikin ‘yan takarar shugaban kasa.
A wata tattaunawa da ya yi da manema labarai, ya ce tun farko abokin nasa ya ware naira biliyan biyu domin tallatawa saboda muhimmancin da ya ba su.
Da yake karya tanade-tanaden talla, ya ce ya hada da banners, fosta, t-shirts, sanya tallace-tallace a kan kayan yada labarai na gida, na kasa da na kasa da kasa, jingles, tallace-tallace, hada mawaka, fitowa a talabijin, buga labarai da kuma cudanya da kafafen sada zumunta. masu tasiri, da sauransu.
Sai dai wani mamba a kwamitin zartarwa na jam’iyyar APC na kasa, Yekini Nabena, ya ce “Siyasa ita ce sha’awa. Idan kana siyar da samfur, mutane za su san ko samfurinka yana da kyau su saya ko a’a.
“Muna da kayan da muke siyarwa, kuma samfurin shine Bola Ahmed Tinubu, Jagaban. Don haka za mu sa shi kasuwa, jama’a za su gane ko yana da kyau ko ba ya da kyau. Mun san samfurin da muke sayarwa. Za mu sanya p
za a yi a kasuwannin hannayen jari kuma kudi za su shigo.”
Wata majiya ta ce, “Su (APC) sun yi imanin cewa motar bullion tana nan; motar bullion za ta sake fitowa a cikin babban tsari. Ba na jin mai girma shugaban kasa yana da sha’awar daukar nauyin yakin neman zaben APC. Na yi imani kowa yana tunanin cewa Bola Ahmed Tinubu yana da dimbin arzikin da zai yi wasa da su.”
Wani jigo a jam’iyyar PDP ya ce jam’iyyar ta fahimci abin da ya kamata a yi kamfen da abin da ya kunsa.
“Ba zan iya gaya muku ainihin adadin ba, amma ana bukatar biliyoyin Naira. Amma da na fadi haka, na yi imanin jam’iyyar da Atiku sun yi daidai da aikin. Shi (Atiku) ya yi balaguron kasuwanci zuwa Dubai da Turai; ka san shi dan kasuwa ne. Na yi imani yana cikin shirye-shiryen yakin neman zabe.
“Kalubale daya tilo da zan iya fada muku shine matsalar da ke cikin jam’iyyar tsakanin shugaban jam’iyyar na kasa Iyorchia Ayu da gwamnan jihar Ribas, Nyesom Wike. Amma na yi imanin cewa da majalisar yakin neman zabe, jam’iyyar ta tsallake wannan mataki. Abin da Wike ya kasa kawowa, Okowa zai iya yi wa jam’iyyar,” inji shi.
Kudaden ranar zabe
Mafi girma a cewar manyan jiga-jigan jam’iyyar, shi ne abin da ake kashewa a ranar zabe. Kudaden dai, inji su, za a fara ne da hada-hadar kodinetoci na jihohi.
Wani dan jam’iyyar APC a Arewa ya ce matakin Naira biliyan 5 abin dariya ne ga dimokuradiyya, inda ya ce kudaden ba za su iya tuhumar zaben gwamna ba, ko da a kananan jihohi kamar Bayelsa da Zamfara.
“Bari in baku misali. A shekarar 2019, a lokacin zaben gwamna a jiharmu, gwamnan ya kashe Naira biliyan 2.5 a ranar zabe domin tabbatar da cewa an kai kowace rumfar zabe. Kamfen na 2023 zai kasance mafi tsada a tarihin kasar nan, duba da yadda aka gudanar da zaben fidda gwani na manyan jam’iyyun siyasa biyu,” inji shi.
Wakilan biyu da za a tura rumfunan zabe 176,846 a fadin kasar nan, ana sa ran ‘yan takarar za su kashe Naira biliyan 3.5 idan kowanne daga cikin wakilan za a ba shi alawus na Naira 10,000.
“Bugu da kari kan rumfunan zabe, za ku tattara manyan harbe-harbe na jam’iyyar ku, wadanda suka hada da kwamishinoni, ministoci, ‘yan majalisar dattawa, ‘yan majalisar wakilai, ‘yan majalisar jiha da wadanda aka nada domin su kai yankunansu,” inji shi.
Tare da sabon salon sayen kuri’u musamman kamar yadda aka shaida a zabukan da aka gudanar a baya-bayan nan, kudaden da ake kashewa a ranar zaben ga ‘yan takara na iya karuwa sosai.
Yadda za mu tara kuɗi – ‘Yan takara
Sakataren yada labarai na jam’iyyar APC na kasa, Felix Morka, lauya, ya ce jam’iyyar za ta tara kudade ta hanyar gudummawar da wasu masu hannu da shuni ke yi, inda ya kara da cewa za ta tantance hanyoyin tara kudade yayin yakin neman zabe.
“Eh, za a fara yakin neman zabe nan da ‘yan kwanaki kuma za a ci gaba har sai lokacin da ya kare kafin zaben. Don haka muna da lokaci mai mahimmanci don tara kuɗi paigns. Tara kudi shiri ne, tsari ne. Ana tara kudade akai-akai, ta hanyar gudummawa.
“Muna da mambobi sama da miliyan 40 da aka karfafa. Na yi imanin cewa a yayin yakin neman zabe, jam’iyyar za ta yanke shawara kan wasu hanyoyi, ayyuka ko abubuwan da suka faru don tara kudade.
“A yanzu haka, muna cikin wannan yanayin; muna tunani, tsarawa da kuma fatan za mu samu albarkatun da za mu aiwatar da dukkan ayyukan da za a yi gabanin zaben shekara mai zuwa,” inji shi.
Wani dan jam’iyyar APC na kasa, Cif Sam Nkire, ya shaida wa wakilinmu cewa jam’iyyar za ta tara kudade bisa ka’ida, inda ya ce kudaden da ake kashewa wajen yakin neman zaben 2023 zai fi na 2019.
A nasa martanin, mai magana da yawun Atiku, Mista Paul Ibe, ya ce za a kaddamar da majalisar yakin neman zaben PDP ranar Laraba.
“Akwai shirin da aka riga aka yi don hakan. Bayan kaddamarwar, na yi imanin nan da nan za su shiga taronsu na farko. Daga taron za mu sami alkibla kan yadda za su ci gaba.
“Akwai kwamitin kudi, don haka ba zan san adadin kudin da za a shiga ba; Ba na mu’amala da kudi. Kowa yana da alhakinsa; aikina ya yanke min.
“Na yi imanin sun riga sun yi shirin aiwatar da ayyukansu,” in ji shi.
A nasa bangaren, sakataren yada labarai na jam’iyyar LP na kasa, Kwamared Arabambi Abayomi, ya ce kudaden da za su kashe za su kasance a matakin dokar zabe.
A cewarsa, Naira biliyan 5, a dukkan la’akarin akwai makudan kudade, wanda a kowane mataki ya isa ya yi kamfen ga duk wata jam’iyyar siyasa da ba ta da wata manufa da ta boye.
“Kowace shekarar zabe, ga kowace jam’iyyar siyasa mai fafutuka da takara, yawanci kudi da albarkatu ne ake kashewa. Koyaya, tare da LP, yana da sauƙin sarrafawa kuma yana da sauƙin sarrafa duk abubuwan da ake buƙata akan yaƙin neman zaɓe cikin tanadin tsarin mulki.
“Akwai kowane irin kashe-kashe da suka bambanta daga jam’iyya zuwa jam’iyya. Ga LP, yana da ƙayyadaddun ƙayyadaddun ƙayyadaddun ƙayyadaddun kuɗaɗen da suka dace da tallatawa da kuma siyan wuraren yaƙin neman zaɓe, tsarin adireshi na lantarki don rufe filin yaƙin neman zaɓe, gami da farashin balaguro; game da duka ke nan.
“LP ba ya ba da ko ba da kuɗi don siyan kuri’a da kayan aikin ciki na abokin tarayya. A cikin jam’iyyar LP, babu wani shiri na yin tasiri ko magudi kafin zabe ko lokacin zabe.
“Taro kudi don yakin neman zabe a LP babu makawa jagora da iyakancewa kasancewar babban ginshikin goyon bayan jam’iyyar manoma ne, masu sana’ar hannu, masu aiki, dalibai, mata, kwararru da duk sauran ‘yan Najeriya wadanda suka amince da akida. na zamantakewar dimokuradiyya. Wannan ba yana nufin cewa wasu membobin LP ba su da fa’ida da albarkar kuɗi.
Ya kara da cewa “LP din za ta tara kudade a cikin abokanta da masu fatan alheri wadanda ke raba manufofinta a cikin kasar da kuma kasashen waje,” in ji shi.
A nasa jawabin, kakakin jam’iyyar NNPP, Manjo Agbor, ya ce ba a bukatar Naira biliyan 5 don yakin neman zabe.
Ya ce, “Tambayar farko ita ce: Menene Naira biliyan 5 da ake bukata? Jam’iyyar NNPP ba ta, kuma ba za ta taba shiga cikin sayen kuri’u ba, don haka, ba ta bukatar irin wannan adadi na cin nasara. Mun yi imani da dan takararmu Sanata Kwankwaso, wanda abokin talakawan Najeriya ne, wadanda wasunsu ya ba su damar samun ilimi kyauta, a ciki da wajen kasar nan.
“Ba ya bukatar kudi don samun kuri’unsu. Sai dai masu sayen kuri’u irinsu PDP da APC, wadanda ‘yan Najeriya ba su duba ba, suna bukatar makudan kudade don gurfanar da su a gaban kotu, amma za su yi mamaki a zaben, ko da irin wannan adadin.
“Duk wani kudi da ake bukata a matsayin kayan aiki a lokacin yakin neman zabe, za a samu ne daga ‘yan jam’iyya da talakawan Najeriya, wadanda tuni suka fara zage-zage don ba da gudummawa da zarar an ba da umarnin hakan,” inji shi.
Baya ga tara kudaden kamfen na yau da kullun, jam’iyyun siyasa da manyan ’yan takara kan samu kashi-kashi na kudaden yakin neman zabensu ta hanyar bayar da gudummawar basira daga ’yan kasuwa masu tasiri, kungiyoyin kamfanoni da masu rike da mukaman gwamnati.
N5bn bakin kofa abin ban dariya, abin dariya – Don
Da yake tofa albarkacin bakinsa, wani babban farfesa a fannin ilimin zamantakewar al’umma na Jami’ar Abuja, Dokta Abubakar Umar Kari, ya bayyana mafi girman matakin N5bn na yakin neman zaben shugaban kasa a matsayin abin dariya da dariya.
Ya ce, “Idan aka yi la’akari da girman kasar nan (jihohi 36, kananan hukumomi 774, da mazabu sama da 8,000, da kuma rumfunan zabe sama da 170,000), wadanda suka kafa dokar zabe kawai ba su da gaskiya, kuma hakan ya sanya a hankali.
“Don shirya gangamin yakin neman zabe guda daya, musamman na kasa kamar tuta, na iya raba rabin adadin. Dole ne dan takara ya gayyaci magoya bayan jam’iyyar da masu aminci daga ko’ina cikin kasar. Yi lissafin lissafi ta fuskar dabaru, masauki, kafofin watsa labarai da sauransu.
“A ranar zabe, kowace rumfunan zabe na bukatar a kalla wakilan jam’iyya biyu, wadanda dole ne a hada su (domin motsi, aiki da ciyarwa). Ba abin mamaki ba ne cewa an keta tanadin da yawa. Mugunyar doka ce: ta ci karo da ainihin gaskiya a ƙasa. Ba shi yiwuwa kawai a saka idanu kuma kusan ba za a iya aiwatar da shi ba.
“Kamar yadda aka fada a baya, dokokin da suka shafi kudaden zabe, duk da cewa suna da kyakkyawar niyya, ba za a iya aiwatar da su ba. Ya isa a takaita adadin nawa mutum, kungiya ko kungiya za ta iya ba dan takara, amma kokarin daidaita kashe kudi, ko da kuwa zai yiwu – kuma ba haka ba – ya yi nisa.”